Có câu chuyện đại ý là : nếu ngồi thiền có thể thành Phật thì con cóc thành trước ….
Tại sao có những câu chuyện “Hốt nhiên đại ngộ !” …..
Tăng thời lượng thực hành hay tăng sức mạnh của sự thực hành Thiền ?
Những câu chuyện này có ý nghĩa như thế nào với sự thực hành Thiền định ? Chúng ta là những người mới thực hành Thiền định, tất nhiên không thể nói đến “Hốt nhiên đại ngộ !”.
Nhưng những câu chuyện trên cho chúng ta hiểu một ý nghĩa rằng, trạng thái tâm không thay đổi bằng cách cứ liên tục thực hiện một phương thức thực hành mà nó đã không tạo ra những kết quả tất yếu ngay từ đầu. Thực hành Thiền định là một lộ trình dài nhưng bất kể một giai đoạn nào thì sự thực hành cũng cần phải tạo ra kết quả tất yếu.
Xem xét cơ bản giai đoạn đầu của thực hành mà hầu hết chúng ta đã loay hoay trong thời gian dài thì có thể hiểu như sau :
Cần phải bỏ trạng thái tâm phân biệt, nhận thức nhị nguyên.
Cần phải đến một trạng thái được miêu tả là “nhìn mọi thứ như lần đầu, như nó đang là” , “tâm trở nên rỗng rang, tĩnh lặng, bình an tự nhiên, không nỗ lực” , “biết rõ nhưng không bám vào” ,“nhạy bén nhưng không loạn động”…
Chúng ta đã thực hành Thiền như thế nào ?
Có thể kể ra những đặc điểm phổ biến của sự thực hành như sau :
Quan sát hơi thở, nhận biết nhưng không can thiệp
Đếm hơi thở
Có mặt trong thực tại
Bây giờ và Ở đây
Giản dị, Tự nhiên,
………
Vậy nếu sự thực hànhThiền bền bỉ trong thời gian dài mà vẫn không đưa đến kết quả thì sai lầm ở đâu ?
— Thế nào là quan sát ? Bạn có làm hơi thở ngắn hơn, dài hơn dù chỉ một chút không ? Bạn có biết mình đang thở như thế nào không ? Có chứ !
— Bạn làm ngực, bụng của mình lên xuống khi thở không ? Có chứ !
Ngay khi bạn chú ý đến hơi thở thì lập tức bạn đã can thiệp vào hơi thở ! Làm thế nào để ở trên ranh giới của việc biết rõ và can thiệp ?
Để đạt tới Biết rõ nhưng Không can thiệp ? Chắc chắn không thể miêu tả được ranh giới ấy. Phải thông qua thực hành cùng với suy tư, quan sát nhạy bén để tự mình biết ranh giới đó ở đâu, chứ không thể nhờ người khác miêu tả được
— Giản dị, Tự nhiên là gì ? Bạn ngồi thiền làm gì ?
Để nhập định !
— Nhập định làm gì ? Để an chú !
— An chú để làm gì ?
Để quan sát và diệt trừ tham, sân, si, và khổ đau !
— Diệt để làm gì ? Để an vui ! Để làm gì ? Để thành Phật ! ….
Vậy thì bạn có đang Giản dị đâu, có đang Tự nhiên đâu !
— Bạn ngồi thiền làm gì ? Tôi quan sát hơi thở !
Quan sát hơi thở để làm gì ? Tôi chỉ quan sát hơi thở ! Nhưng sau đó thì sao ? Tôi đang quan sát hơi thở !
Ý tôi là bạn quan sát hơi thở để làm gì, có mục đích gì ? Bây giờ quan sát hơi thở là mục đích của tôi ! …. Đây chính là Giản dị !
Bạn đến số hơi thở của mình bao lâu rồi ? Tôi luôn đếm ! Vì sao lại đếm ? Đó là hướng dẫn tôi cần tuân theo !
Khi nào thì bạn ngừng việc đếm số hơi thở ? Khi tôi thấy các dấu hiệu được miêu tả để biết mình có thể dừng đếm hơi thở ! …
Vậy đâu phải Tự nhiên !
Bạn không quan sát hơi thở của mình, mà bạn can thiệp hơi thở. Bạn không thể nhận thức hơi thở của mình, mà bạn đang suy tư hơi thở của mình.
………
Bạn muốn loại bỏ tâm nhị nguyên, phân biệt, nhưng bạn lại muốn diệt khổ, muốn an vui, bạn đếm số, bạn can thiệp, bạn suy tư,… tất cả các điều này đều là chức năng của tâm thức nhị nguyên, nơi chứa đựng, tích luỹ các kinh nghiệm.
Trạng thái tâm không thể dùng thời gian thực hành nhiều mà thay đổi được, trạng thái tâm thay đổi ngay lập tức khi các điều kiện, nguyên nhân của nó có đủ. Vì thế sự thực hành phải tập trung vào việc làm xuất hiện đầy đủ nguyên nhân cho một trạng thái tâm khác, chứ không phải cứ lặp lại các nghi thức thực hành thiền và chờ đợi kết quả.
Sự thực hành thiền định thực chất là đưa tâm vào một trạng thái nhận thức khác, nơi mà không có ảnh hưởng của các kinh nghiệm được tích lũy để tạo ra các định kiến và phân biệt. Vậy làm thế nào để chuyển đổi trạng thái tâm ? Không cần chuyển đổi, chỉ đơn giản là làm suy yếu trạng thái hoạt động của các kinh nghiệm ( Ý thức ) thì tự nhiên trạng thái không phân tích sẽ hiện ra.
Mở rộng nhận thức
Điều chúng ta cần làm là mở rộng khả năng nhận thức của tâm ra khỏi sự chi phối của các kinh nghiệm. Tăng cường nhận thức của mình để nó tự thoát ra khỏi các kinh nghiệm…
Điều này xảy ra như thế nào? Bất cứ sự thực hành nào cũng có thể giúp chúng ta mở rộng nhận thức, tăng cường sức mạnh nhận thức, thoát khỏi các kinh nghiệm, tâm trở nên mềm dẻo, dễ uốn nắn.
Bất cứ một đối tượng nào cũng có thể dùng để bạn nhận thức. Hơi thở là phổ biến nhất, nhưng chính thế lại đang bị tôn giáo hoá, nghi thức hoá… trong khi nó đơn giản chỉ là một sự thực hành nhận thức.
Vậy có thể thay thế bằng một thực hành khác tương tự để bạn hiểu chính xác hơn: Hãy đặt bàn tay lên đầu gối của bạn … bạn thấy gì ? Thấy sức nặng của nó, tất cả những gì bạn có thể cảm thấy ngay chính là nhận thức kinh nghiệm của bạn, vậy bây giờ hãy mở rộng nhận thức của bạn về bàn tay đang đặt lên đầu gối… Đó chính là mở rộng nhận thức.
Đầu tiên hãy tập trung vào vị trí tiếp xúc của bàn tay và đầu gối, cảm nhận thêm hơi ấm của bàn tay, sau một lát bạn sẽ cảm thấy hơi ấm của mình…Tiếp theo bạn có thể tăng cường thêm sức mạnh nhận thức để thấy hơi ấm đó còn toả ra các vùng xung quanh nữa, hơi ấm còn đi sâu vào trong các bó cơ phía trong nữa….
Bạn tiếp tục nhận thức những cảm giác mà bàn tay đang tạo ra cho đầu gối của bạn… Sau một lát bạn sẽ cảm thấy những cảm giác mà không thể miêu tả bằng ngôn ngữ nữa, nhưng nó rất rõ ràng, rất hiện hữu… Đây chính là tăng cường sức mạnh của nhận thức.
Khi này bạn đang tập trung hoàn toàn một cách tự nhiên, tâm trí của bạn tự nhiên mà trở nên giản dị, các suy nghĩ tự nhiên biến mất, các kinh nghiệm tự nhiên không can thiệp, bạn cũng tự nhiên hiện diện trong nhận thức bạn đang có. Không có tương lai, không có quá khứ, bạn chỉ hiện diện ở đây và bây giờ. Bạn không đo lường được thời gian trong khi đang nhận thức cảm giác ở đầu gối, bạn không có ký ức gì sau khi ra khỏi sự thực hành nhận thức cảm giác ở đầu gối.
Đó chính là một miêu tả chính xác, dễ hiểu về những gì bạn phải làm khi thực hành thiền định. Và nó chắc chắn đưa đến kết quả ngay từ lần đầu tiên bạn thực hành. Đâu cần nhiều thời gian để một thực hành Thiền như thế có kết quả. Và một kết quả đo lường được, nhận thức được mới là một sự thức hành đúng đắn.
Thông tin khoá học : Dẫn Thiền
Người hướng dẫn: Dương Minh Tuấn
